Məşhur alman kartoqrafı, alimi, uzun müddət Portuqaliya donanmasında xidmət etmiş dəniz səyyahı Martin Behaym (1459-1507) Yer kürəsinin ən böyük və ilk qlobusunu hazırlayıb. Behaym tərəfindən hazırlanan qlobus günümüzə qədər gəlib çatıb. O, bu qlobusu "Yer alması" adlandırıb. Behaym Yer səthini təsvir edərkən Ptolemeyin xəritəsindən istifadə edib.

Onews.az xəbər verir ki, qlobus, 1490-cı illərin əvvəllərində şəhər məclisinin əmri ilə Nürnberqdə hazırlanıb. Behaym, uzun müddət Portuqaliyada qaldığı və son Portuqaliya coğrafi kəşflərindən yaxşı məlumatı olduğu üçün bu əmri alıb.

Xəritədə hələ Xristofor Kolumbun Böyük coğrafi kəşflərin nəticələri nəzərə alınmasa və orada Amerika göstərilməsə də, "Yer alması" (Alman dilində “Erdapfel”) dəqiqliyi və aydınlığı ilə son orta əsrlərin kartoqrafiya elminin unikal uğuru hesab olunur. Qlobusda o zamanlar Avropalılara yaxşı tanış olan Köhnə Dünyanı ətraflı şəkildə təsvir edilib, Atlantik Okeanı o dövrün elmi anlayışlarına görə Şərqi Asiya sahillərinə qədər uzanıb. Behaymın qlobusunda okeanların və qitələrin konturları gərçəkdən uzaqdır, çünki qlobusun yaranmasının əsası - qədim coğrafiyaçıların fikirlərinə əsaslanan məlumatlara və Şərq ölkələrini, Hindistanı və Çini ziyarət edən ərəblərin və digər səyahətçilərin məlumatlarına əsaslanırdı.

"Globus" sözü latın mənşəlidir və “Top” deməkdir. Termin olaraq daha sonradan elm tarixinə daxil oldu. Yerin xəritələrdə və ya qlobuslarda təsvir edilməsi cəhdləri qədim zamanlardan bəri edilib. Bu coğrafi tədqiqatlar qədim elmi anlayışlara əsaslanır. Eramızdan əvvəl bəzi müdriklər Yerin düz olmadığını təxmin edirdilər.

Məsələn, İskəndəriyyədə yaşayan qədim yunan alimi Erastofen Kirenskiy (e.ə. 276 - 194), hesablamışdı ki, Yerin dairəsi 252 min mərhələdən ibarətdir, yəni 39 690 km-dir. Bəzi qədim yazıçıların əsərlərində, eramızdan 200 il əvvəl ilk qlobusu hazırlayan Pergamdan olan Kratesdən bəhs edilir, ancaq bu qədim qlobusların başqa heç bir dəlili və təsviri günümüzə gəlib çatmayıb.

Turan